Lipowa

Pokrótce będziemy Wam przybliżać Lipowę i okoliczne miejscowości.  Zaczynamy oczywiście  od gminy :)

W województwie śląskim, w powiecie żywieckim  znajduje się malowniczo położona Gmina Lipowa. Mieści się w zachodniej części Kotliny Żywieckiej u podnóża Skrzycznego - najwyższego szczytu Beskidu Śląskiego o wysokości 1257 m n.p.m. Siedzibą gminy jest Lipowa, a w jej skład wchodzą Ostre, Leśna, Sienna, Słotwina i Twardorzeczka. Sąsiadujące gminy to Buczkowice, Łodygowice, Radziechowy - Wieprz, Szczyrk, Wisła i Żywiec. 

pow. gminy : 58,8 km2 *
liczba ludności : ponad 10 tys. *

MAMY SWOJE GODŁO, HERB I PIECZĘĆ:

Na początek podstawowe informacje o wsi LIPOWA:

To wieś gminna, położona  niedaleko Żywca.
kod pocztowy: 34-324
nr kierunkowy: (+ 48) 33
tablice rejestracyjne: SZY

pow.: 4052 ha *
liczba ludności: 4454 *

A SKĄD NAZWA ?

Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy drzewa liściastego Lipa (Tilia) należącego do podrodziny lipowatych. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej formie Lypowa wymienia w latach (1470 - 1480) Jan Długosz w księdze "Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis" .

HISTORIA: 

Lipowa jest jedną ze starszych osad żywieckich. Jej początki związane były z rodem Radwanitów i sięgają końca XIII wieku. Po raz pierwszy nazwa Lipowa pojawiła się w dokumencie z 1242r. nazwę tę znajdujemy w kolejnym dokumencie pod datą 1350r, w spisie pobieranego w Polce Świętopieprza przez pierwszy kościół na tym terenie. Jan Długosz pisał o parafii w "Liber beneficiorum" w latach 1470-1480. W czerwcu 1476r. w nagrodę za pomoc udzieloną w czasie wyprawy  węgierskiej, ziemie te otrzymał Piotr Komorowski ( magnat węgierski, hrabia na Orawie i Liptowie).

Komorowscy zarządzali tą ziemią do 1626r, kiedy to Mikołaj Komorowski za długi i objęcie starostwa nowotarskiego oddał ją królowej Konstancji (żonie Zygmunta III Wazy). Do roku 1676 Żywiecczyzna była prywatną własnością królewskiej rodziny Wazów. W roku 1675 Żywiecczyznę wykupił hrabia Jan Wielkopolski, a od 1836r przejęli zarządzanie nią Habsburgowie, aż do zakończenia II wojny światowej. 

Nazwę tej miejscowości wyjaśnia Andrzej Komoniecki w "Dziejopisie Żywieckim" :

„wieś nazwana, iż tam w tym miejscu najpierwszy tameczny poddany chałupę sobie z drzewa samego lipowego zbudował i tę chałupę jego lipową nazwano, a potem od tej chałupy wieś Lipowa osadzona i przezwana” (Dziejopis Żywiecki, 1987)

GOSPODARKA:

pasterstwo i szałaśnictwo

Osadnikami na terenach obecnej gminy byli przybysze z doliny Wisły, Śląska i Orawy, Karczowali oni lasy na stokach gór, zasiedlali karczowiska przemieniając je w, pola uprawne i pastwiska. Ziemia tutaj nie dawała obfitych plonów, dlatego na pierwszy  plan wysunęła się gospodarka hodowlana. W wieku XV zaludniali ten obszar Wołosi i oni również nastawieni byli na pasterstwo i gospodarkę hodowlaną. Tak więc rozwijało się tu życie pasterskie i szałaśnicze.

Z czasem następowało scalanie tradycji i kultur wniesionych przez różnych osadników co przyczyniło się do powstania nowej grupy etnicznej - górali żywieckich.

Od XV wieku na terenach Żywiecczyzny stopniowo wykształcała się gospodarka folwarczna, która istniała do początku XX wieku.

lipowski folwark

W roku 1608 z dużego "latyfundium Komorowskich" wydzielono osobne Państwo Żywieckie. W jego skład weszło jedno miasto i 23 wsie - wśród nich była Lipowa, w której Mikołaj Komorowski założył folwark o charakterze rolno – spożywczy.

W 1675 r. właścicielami dóbr żywieckich wraz z folwarkiem stała się rodzina Wielopolskich. W 1706 r. Franciszek Wielopolski wypędził część chłopów z Lipowej, osadzając ich gdzie indziej, a grunty ich włączył do powiększonego folwarku lipowskiego jako tzw. Nowy Dwór (A. Komoniecki: Chronografia albo Dziejopis Żywiecki) 

W 1715 r. folwark ten został poszerzony o Pietrzykowice, Słotwinę, Ostre, Starą Leśną i Nową Leśną. z których chłopi byli zobowiązani pracować na pańskich polach ( M. Barański: Beskid Śląski. Przewodnik). 

Wielopolscy władali folwarkiem do 6 listopada 1838 r., kiedy to całe włości żywieckie przeszły w władanie rodziny Habsburgów.

W okresie międzywojennym folwark należał do przodujących gospodarstw rolnych w Polsce, uzyskują ze stosunkowo słabych gleb wysokie plony zbóż i roślin okopowych.  Szczególny nacisk kładziono na produkcję mleczną. Głównymi odbiorcami tutejszego mleka były sanatoria w Bystrej i Wilkowicach. W drugiej połowie lat 30. na lipowskim folwarku założono jedne z pierwszych w Polsce poletek doświadczalnych, na których badano skuteczność zabiegów agrotechnicznych (m. in. nawożenia). Zaczęto uprawiać nieznane tu przedtem rośliny, jak koński ząb a następnie kukurydza, a także prowadzono pierwsze eksperymenty z produkcją kiszonek (W. Zyzak,Majątek PAU w Lipowej w II Rzeczypospolitej )

eksploatacja rud żelaza 

Na początku XIX wieku Żywiecczyzna była obszarem intensywnej eksploatacji rud żelaza, które przerabiano w hucie w Węgierskiej Górce. Rudę zwożono z terenu wsi Lipowa przez wieś Ostre i Radziechowy. Silnie żelaziste piaskowce i zlepieńce znajdowały się głównie w warstwach istebniańskich w rejonie Lipowej, Słotwiny i Góry Palenicy .

produkcja sera szwajcarskiego

W XIX w. istniała na tym obszarze produkcja sera szwajcarskiego. Wyrabiano, go na dużą skalę - rocznie do 1500 cetnarów - w Dankowicach, Lipowej i Słotwinie.

  

 *  wg danych udostępnionych przez stronę UG lipowa.pl